Zmiany pośmiertne w zwłokach przebywających w wodzie.
Wielokrotnie podczas realizacji poszukiwań osób zaginionych nad akwenami wodnymi spotykamy się z pytaniami dlaczego pomimo intensywnych działań poszukiwawczych z zaangażowaniem najnowocześniejszego sprzętu ciało odnajduje się dopiero po kilku miesiącach. Oto dlaczego tak się dzieje.
Gdy zwłoki opadną na dno akwenu, przyjmują one zazwyczaj pozycję, w której zwrócone są plecami do góry. Dotykają dna czołem, łokciami i kolanami. O ile nie nastąpi przemieszczenie się ich w wyniku działania prądów wodnych, w tych właśnie miejscach należy spodziewać się wystąpienia plam opadowych (wczesna przemiana pośmiertna) oraz pośmiertnych otarć naskórka.
Zmiany opisane poniżej są spowodowane rozwojem flory na zwłokach lub należą do późnych przemian pośmiertnych, czyli rozwijających się w pełni w zwłokach po upływie dwunastu godzin od chwili zgonu. W odróżnieniu od wczesnych przemian pośmiertnych ich rozwój ma niewielki związek z ustaniem krążenia krwi w organizmie. Teoretycznie pozwalają one na ustalenie przypuszczalnego czasu zgonu. W praktyce jednak świadczą jedynie o tym, jak długo zwłoki przebywały w wodzie. Należy o tym pamiętać szczególnie wówczas, gdy przyczyną śmierci nie było utonięcie, a zwłoki noszą przyżyciowe obrażenia, w wyniku których mógł nastąpić zgon.
##Jeśli na powierzchni zwłok można zauważyć rozwój glonów wodnych, przyjmuje się, że zwłoki przebywały w wodzie co najmniej cztery doby. Oczywiście ten wyznacznik jest wielce nieprecyzyjny, gdyż zupełnie inaczej glony będą się rozwijać we względnie wysokich temperaturach okresu letniego, a inaczej w zimie. Inaczej rozwój przebiegnie w zetknięciu z bogatą w roślinność wodą jeziorną, a inaczej z wodą w basenie pływackim. Jednakże nie należy spodziewać się widocznych glonów przed upływem ww. wspomnianego czasu.
##W wodzie może dochodzić do wyjadania tkanek zwłok przez zwierzęta wodne (ryby, raki, szczury wodne, owady, skorupiaki). Utrudnia to lub wręcz uniemożliwia identyfikację zwłok. Może mieć także aspekt pozytywny, przyczyniając się do ustalenia czasu przebywania zwłok w wodzie. Na przykład pchły przeżywają pod wodą do 24 godzin, a wszy nawet do 48 godzin16.
##Powierzchnia skóry pokryta jest martwymi, zrogowaciałymi komórkami, czyli naskórkiem. Komórki te łatwo chłoną wilgoć i pęcznieją. Powoduje to powiększenie ich objętości. Przestają wówczas „mieścić się” na powierzchni ciała i tworzą pofałdowania i wybrzuszenia. Zjawisko to najlepiej widać w miejscach, w których naskórek jest szczególnie gruby. Dotyczy to przede wszystkim powierzchni dłoni i stóp. Intensywniej dotyka osób z wyjątkowo grubym naskórkiem – osób pracujących rękami ciężko fizycznie.
##Po około trzech, czterech godzinach przebywania zwłok w wodzie zaczyna się proces marszczenia naskórka na końcach palców („skóra praczek”). Na całych palcach rąk jest w pełni obserwowalny po upływie doby, na podeszwach stóp po dwóch dobach, na całych dłoniach po trzech – pięciu dniach, a na grzbiecie rąk i stóp po pięciu – sześciu. Po tym czasie dochodzi do złuszczania się (odpreparowywania od skóry) naskórka pod wpływem ucisku. Jeśli zwłoki przebywają w wodzie powyżej dwu – trzech tygodni, naskórek złuszcza się w całości w postaci tzw. „rękawiczek”.
##Proces gnicia spowodowany jest rozwojem w zwłokach bakterii gnilnych. W środowisku wodnym jedynym ogranicznikiem ich rozwoju może być temperatura otoczenia. Najszybciej gnicie przebiega w temperaturze 36oC, która w wodach Polski nie jest spotykana. Każde obniżenie temperatury spowolni proces rozwoju bakterii gnilnych, aż do całkowitego zamarcia w temperaturze zamarzania wody. Spowolnienie procesu gnilnego może spowodować także intensywna antybiotykoterapia, zastosowana przez przyszłego topielca tuż przed zgonem. Zwykle w temperaturze pokojowej gnicie jest najpierw obserwowalne po dwóch dniach od zgonu w postaci zielonkawego zabarwienia powłok brzucha w miejscu, gdzie przebiega okrężnica. W niej formowany jest kał. Występuje tam zatem olbrzymia ilość bakterii gnilnych, występujących w organizmie przyżyciowo z przyczyn fizjologicznych. Następnie gniciem są obejmowane pozostałe okolice ciała. W wyniku procesu gnicia jest wytwarzana duża ilość gazów gnilnych (głównie metanu, siarkowodoru i dwutlenku węgla), powodujących charakterystyczne rozdęcie jam ciała, nazwane gigantyzmem Caspra. Gazy zwiększają wydatnie wyporność i tym samym powodują wypłynięcie zwłok na powierzchnię wody (o ile nie doszło do zaplątania ich w np. podwodną roślinność). Latem, gdy temperatura wody jest relatywnie wysoka, zwłoki wypływają zwykle po tygodniu, zimą okres ten wydłuża się do mniej więcej miesiąca. Masywne gnicie prowadzi do całkowitego rozłożenia tkanek miękkich, czyli do zeszkieletowania.
##Znacznie później, bo dopiero po około sześciu tygodniach przebywania w wodzie, rozpoczyna się w tkankach podskórnych i postępuje do wnętrza zwłok przeobrażenie tłuszczowo-woskowe. Dochodzi do niego w środowisku głębokich jezior, gdzie występuje stała, niska temperatura 4oC (termoklina). Bakterie gnilne rozmnażają się wówczas bardzo słabo. Zanim ciało zgnije, wcześniej tkanka tłuszczowa zwłok przemienia się w ciała tłuszczowe. Po mniej więcej roku całe zwłoki przeobrażają się. Jest to przemiana utrwalająca, ponieważ można poddać je pełnej sekcji sądowo-lekarskiej i uzyskać pełne spektrum wiedzy, jak przy zwłokach świeżych.
Detektyw Warszawa
